PARAYI PARA YAPAN NEDIR ?

Merhabalar, bu yazımız teknik açıdan detay verecek olsa bile , bu pazarda yatırım yapmak isteyen ve Forex‘e dahil olmak isteyen herkesin bir şekilde bir ucundan tutması gereken makale olduğunu düşünüyoruz. Görsel olarak anlatmaya çalışacağız.

Aşağıdaki iki grafikte 2008 sonrasında Amerika’nın parasal genişleme operasyonu ( QE= Quantitative Easing ) yaptığı dönemlerdeki Euro Dolar ve Dow Jones’un fiyat hareketleri görülmektedir.

PARİTE KOŞULLARI – DÖVİZ, FAİZ ve ENFLASYON ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Dow-Jones grafiğimize bakalım ;

EURUSD grafiğimiz ;

Peki grafiklerdeki uzun dönemli fiyat hareketlerini etkileyen temel değişkenler ve bunları açıklayan ekonomik teoriler nelerdir? Bu sorunun cevabı olarak aşağıdaki metinde size temel analiz konusunda yardımcı olabileceğini düşündüğüm en önemli teorilerin pratiğini açıklamaya çalıştım.

Faiz Paritesi Teorisi: (F – S) / S = (İ tur – İ usd ) / ( 1 + İ usd ) yani döviz kurundaki beklenen değişim faiz farklarına eşit olur.

Formülün Elde Edilişi:

S= Spot Kur ( USDTRY gibi )

F= Vadeli Kur ( Bir yıl sonraki USDTRY gibi )

İ= Faiz Oranı

Yatırımlarımızı Türkiye’de değerlendirirsek 1 TL’miz ( 1 + İ tur) kadar kazanç getirir. Amerika’da yatırım yapılacak olsa 1 TL ( 1/ S) ile çarpılarak dolara çevrilir ve ( 1+ İ usd) / S kadar dolar cinsinden kazanç sağlanır.

Dönem sonunda kazancımızı TL’ye çevireceğimiz için şimdiden bizi zarara sokmayacak bir vadeli kurdan ( F’den ) anlaşırız. Böylece Amerika’daki yatırımımızı bu vadeli kurdan vadesi geldiğinde TL’ye çeviririz, yani TL cinsinden kazancımız ( 1 + İ usd ) × F / S olacaktır.

İki ifadeyi yan yana getirip eşitliğimizi elde ederiz:

( 1 + İ tur) = ( 1 + İ usd ) × F / S buradan, F/ S = ( 1 + İ tur) / (1 + İ usd ) olur, her iki taraftan 1 çıkarırsak, (F – S) / S = (İ tur – İ usd ) / ( 1 + İ usd )

Yorumu:

İki ülkeden faiz oranı yüksek ülkenin vadeli döviz kuru o derecede iskontolu, faiz oranı düşük ülkenin vadeli kuru o derece primli olur.

Örnek:

Türkiye’de faiz oranları Amerika’dan yüksek ise ve vadeli döviz kurumuz bu farkı kompanse edecek kadar iskontolu değilse yatırımlar Türkiye’ye kayar. Türkiye’de sermaye bollaşır ve faizler azalmaya başlarken, Amerika’da sermaye azalışı fazi artışını getirir ve denklemin sağ tarafındaki makas kapanmaya başlar. Türkiye’de yatırım yapılırken ülkeye gelen dolar spot piyasada TL’ye çevrilir ve TL değerlenir, Yatırımın vadesi geldiğinde kazançlar dolara çevrileceğinden vadeli piyasada TL değer kaybeder, Böylece TL’nin vadeli iskontosu yani denklemin sol tarafı artar ve piyasa Faiz Paritesi Teorisine göre dengeye gelir.

Uluslararası Fisher Etkisi: Faiz Paritesi ile aynı denklemi kullanır ancak yorumu çok farklıdır, enflasyonu da yoruma katar: (F – S) / S = (İ tur – İ usd ) / ( 1 + İ usd )

Enflasyonu yoruma kattığımızda üstteki formül şu eşitliği de sağlar:

P= Enflasyon Oranı

(İ tur – İ usd ) / ( 1 + İ usd ) = (P tur – P usd ) / ( 1 + P usd ) buradan,

(F – S) / S = (P tur – P usd ) / ( 1 + P usd ) olur.

Yani İFE’ye göre 1 TL’lik yatırım Türkiye’de de yapılsa, Amerika’da da yapılsa para cinslerinden bağımsız olarak aynı reel getiriyi sağlar.

Yorumu: TL faizleri yüksek, dolar faizi daha düşük olduğunda denklemden de anlaşılacağı gibi TL’nin gelecekteki değerinde düşme beklenir, çünkü böyle bir durumda yatırımcılar TL’de düşme beklediğinden yatırımcıların TL’ye yönelmelerini sağlamak için TL’ye daha da yüksek bir faiz ödenmek zorundadır.

Tersi de mümkündür, TL faizleri dolar faizlerinden düşük ve dolar faizleri TL faizlerinden yüksek olsa TL’nin değer kazanacağı beklentisi oluşur, çünkü yatırımcılar TL’nin değerinin artacağını düşündüğünden TL’deki düşük faizleri de kabul eder ve TL’ye yatırıma istekli olurlar.

Örnek:

Faizler, beklenen enflasyon ve ulusal para değerinde beklenen düşüşleri dengelemek için yükseltilmişse kısa vadeli sermayeyi ülkeye çekmeye yeterli olmaz.

Geleneksel düşük faizli ülkeler ( İsviçre gibi ) parayı kolaylıkla çekerler, çünkü bu ülkelerin parasının güçlü olması ve ileride de değerinde artış beklenmesi faizlerin düşüklüğünden gelen caydırıcılığını ortadan kaldırmaktadır.

Not : Yukarıdaki metinde faiz derken nominal ve risksiz ( Merkez Bankalarının açıkladığı ) faizler anlaşılmalıdır.